Στις 15 Νοεμβρίου 2017 σημειώθηκε πλημμύρα μετά από έντονη βροχόπτωση στη δυτική Αττική, πλήττοντας κυρίως τις περιοχές της Μάνδρας και της Νέας Περάμου. Ο τραγικός απολογισμός είναι ότι 24 άτομα έχασαν τη ζωή τους, και πολλές υποδομές και περιουσιακά στοιχεία καταστράφηκαν ολοσχερώς ή μερικώς.

Η ομάδα της υπηρεσίας FloodHub (http://beyond-eocenter.eu/index.php/floods/) του Κέντρου Αριστείας Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών BEYOND (http://beyond-eocenter.eu/) του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ενεργοποιήθηκε αμέσως μετά το συμβάν και το ανέλυσε, τόσο με χρήση δορυφορικής τηλεπισκόπησης και φωτοερμηνείας όσο και με αυτοψίες στην περιοχή
(21-23/11/2017), για συλλογή στοιχείων και λεπτομερέστερη αποτίμηση, συμπεριλαμβανομένων του εντοπισμού των ακάλυπτων και καλυμμένων τμημάτων των ρεμάτων αλλά και της παλαιότερης φυσικής ροής τους, καθώς και της επισήμανσης των κρίσιμων σημείων (66), της εξέτασης της επάρκειας της διατομής των ρεμάτων και των τεχνικών έργων, της λήψης φωτογραφιών (287) και της διατύπωσης σχετικών προτάσεων περί αποκατάστασης και πρόληψης.

Μεταξύ άλλων, το FloodHub / BEYOND δημιούργησε μια διαδραστική διαδικτυακή εφαρμογή (http://www.arcgis.com/apps/View/index.html?appid=35da5148b81a41eb84140314c854ad98) και παρήγαγε λεπτομερείς χάρτες που απεικονίζουν το επικαιροποιημένο υδρογραφικό δίκτυο ως έχει σήμερα, μετά τις ανθρώπινες παρεμβάσεις (αξιοποιώντας πληροφορίες από τις αυτοψίες, τις ιστορικές δορυφορικές εικόνες Google Earth Pro 2002-2017, τις ιστορικές αεροφωτογραφίες 1945-2007, το πόρισμα των Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, και το πρόγραμμα ΥΔΡΟΣΚΟΠΙΟ), την χαρτογράφηση της έκτασης της πλημμύρας με χρήση δορυφορικής τηλεπισκόπησης (επεξεργασία εικόνας WorldView-4 πολύ υψηλής ανάλυσης 0,31 m της 21/11/2017, φωτοερμηνεία, αξιοποίηση των στοιχείων από τις αυτοψίες, και επιπλέον στοιχείων που δημοσιεύτηκαν), την προσομοίωση της μέγιστης έκτασης της πλημμύρας (με χρήση του λογισμικού HEC-RAS έκδοση 5.0.1, του EU-DEM ανάλυσης 25 m, της ανάλυσης των δεδομένων του μετεωρολογικού ραντάρ XPOL του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, του Corine Land Cover 2012, της αστικής επέκτασης όπως προκύπτει από τις αεροφωτογραφίες και την εικόνα Worldview-4, και τις διαχρονικά καμμένες εκτάσεις όπως προκύπτουν από το BEYOND FireHub), καθώς και μερικούς από τους κρίσιμους παράγοντες που συνέβαλαν στην τεράστια καταστροφή, όπως αυθαίρετες ανθρώπινες παρεμβάσεις εντός της κοίτης των ρεμάτων, ανεπάρκεια των υφιστάμενων τεχνικών έργων (είτε λόγω κατασκευής είτε λόγω μη καθαρισμού / συντήρησης) ή και σε κάποιες περιοχές ανυπαρξία μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας και αποχέτευσης οδοποιίας, και εν μέρει αλλαγές τοπίου αφενός λόγω κάποιων σχετικά μικρών καμένων εκτάσεων ανάντη, αλλά κυρίως λόγω των αστικών επεκτάσεων όπου η δόμηση παρεμποδίζει τη ροή των ρεμάτων.

Η επικαιροποίηση του υδρογραφικού δικτύου, συμπεριλαμβανομένου του εντοπισμού των ακάλυπτων και καλυμμένων τμημάτων των ρεμάτων, έγινε με επιτόπια έρευνα κατά την αυτοψία στην περιοχή (21-23/11/2017), ενώ για την εκτίμηση της παλαιότερης φυσικής ροής των ρεμάτων λήφθηκαν επιπλέον υπόψη ιστορικές δορυφορικές εικόνες της Google Earth Pro (2002-2017), ιστορικές αεροφωτογραφίες (1945-2007), καθώς και το υδρογραφικό δίκτυο όπως απεικονίζεται στο πόρισμα των Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης και στο ΥΔΡΟΣΚΟΠΙΟ.

Από τη μία προκύπτει ότι υπάρχει μια σειρά αυθαίρετων ανθρώπινων παρεμβάσεων εντός της κοίτης των ρεμάτων, ανεπάρκεια των υφιστάμενων τεχνικών έργων (είτε λόγω κατασκευής είτε λόγω μη καθαρισμού / συντήρησης) ή και σε κάποιες περιοχές ανυπαρξία μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας και αποχέτευσης οδοποιίας, παράγοντες που επέτειναν την καταστροφή. Ενδεικτικά επισημαίνονται τα εξής χαρακτηριστικά παραδείγματα: 1) η αστική περιοχή της Μάνδρας είναι χτισμένη μέσα στη φυσική ροή του ρέματος Αγίας Αικατερίνης/Κατσημίδη χωρίς να υπάρχει διευθέτηση της κοίτης ή οποιαδήποτε αντιπλημμυρικά έργα στην περιοχή αυτή (π.χ. εκτροπή) και με φραγμένο τον υπόγειο αγωγό της οδού Κοροπούλη, 2) η φυσική ροή του ρέματος Σούρες παρεμποδίζεται σε διάφορα σημεία από ιδιωτικές (π.χ. Δ. Βακόντιος ΑΕΒΕ) αλλά και δημοτικές εγκαταστάσεις (εργοτάξιο Δήμου Μάνδρας), 3) υπάρχουν ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι στα δυτικά και στα βόρεια της αστικής περιοχής της Μάνδρας που διασχίζουν τα ρέματα χωρίς καμία διευθέτηση κοίτης ή τεχνικό έργο (π.χ. οχετός, γέφυρα), 4) το μη διευθετημένο ρέμα Λούτσας συνεχίζει ως δρόμος κάτω από την συμβολή Αττικής οδού και Ολυμπίας οδού, νότια της βιομηχανικής περιοχής της Μάνδρας.

Από την άλλη διαπιστώνεται η ύπαρξη μιας σειράς τεχνικών έργων που λειτούργησαν με επάρκεια και αποσόβησαν περαιτέρω καταστροφή. Ενδεικτικά επισημαίνονται τα εξής χαρακτηριστικά παραδείγματα: 1) η διευθέτηση του ρέματος Σούρες με δίδυμο ανοιχτό κανάλι ορθογωνικής διατομής από σκυρόδεμα, ανατολικά της Εθνικής Οδού Ελευσίνας-Θηβών, στη βιομηχανική περιοχή, ήταν γενικά επαρκής, 2) τα τεχνικά έργα στην κοίτη του ρέματος Μικρό Αικατερίνη βόρεια και ανατολικά της αστικής περιοχής της Μαγούλας ήταν επαρκή, καθώς και ο εγκιβωτισμός του σε κλειστό οχετό ορθογωνικής διατομής από σκυρόδεμα, ανάντη της Αττικής Οδού, 3) το έργο συμβολής των διευθετημένων ρεμάτων Σούρες και Μικρό Αικατερίνη ήταν επαρκές (αλλά οριακά), 4) η εκτροπή των διευθετημένων ρεμάτων Σούρες και Μικρό Αικατερίνη, μετά την συμβολή τους, μέσω κλειστού τεχνικού έργου ορθογωνικής διατομής από σκυρόδεμα και η εκβολή τους στον Σαρανταπόταμο ήταν επαρκής και αποσόβησε την πλημμύρα της Ελευσίνας.

Η χαρτογράφηση της έκτασης της πλημμύρας έγινε με χρήση δορυφορικής τηλεπισκόπησης (επεξεργασία εικόνας WorldView-4 πολύ υψηλής ανάλυσης 0,31 m της 21/11/2017), φωτοερμηνεία, και αξιοποίηση των στοιχείων που συλλέχθηκαν κατά την αυτοψία στην περιοχή (21-23/11/2017), αλλά και επιπλέον στοιχείων που είδαν το φως της δημοσιότητας.

Προκύπτει καταρχάς ότι πλημμύρισε το μεγαλύτερο τμήμα της αστικής περιοχής της Μάνδρας, βασικά η ζώνη εκατέρωθεν της παλαιότερης φυσικής κοίτης του ρέματος Αγίας Αικατερίνης/Κατσημίδη, πρωτίστως παράλληλα της οδού Κοροπούλη. Επίσης πλημμύρισε ένα πολύ μεγάλο τμήμα της βιομηχανικής περιοχής εκατέρωθεν της Εθνικής Οδού Ελευσίνας-Θηβών, από ανάντη του Εργοταξίου του Δήμου Μάνδρας μέχρι κατάντη της Αττικής οδού. Τέλος πλημμύρισε και μια περιοχή δυτικά της αστικής περιοχής της Μαγούλας. Αντιθέτως, δεν πλημμύρισε γενικά ούτε η Μαγούλα ούτε η Ελευσίνα. Τα αποτελέσματα αυτά κρίνονται αναμενόμενα με δεδομένη την επικαιροποιημένη κατάσταση του υδρογραφικού δικτύου, όπως αναλύθηκε παραπάνω, και επιβεβαιώνουν ότι: 1) αφενός η πρωτοφανής καταστροφή ευνοήθηκε από τις αυθαίρετες παρεμβάσεις εντός της κοίτης των ρεμάτων, την ανεπάρκεια ή και ανυπαρξία τεχνικών έργων σε κάποιες περιοχές, 2) αφετέρου η καταστροφή θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη αν δεν υπήρχαν μια σειρά από τεχνικά έργα που αποδείχτηκαν επαρκή και δεν αστόχησαν.

Η προσομοίωση της μέγιστης έκτασης της πλημμύρας έγινε με χρήση του λογισμικού HEC-RAS (έκδοση 5.0.1), προσομοιώνοντας δισδιάστατη ροή στο ψηφιακό μοντέλο εδάφους EU-DEM (ανάλυσης 25 m), θεωρώντας βροχή διάρκειας 6 ωρών και περιόδου επαναφοράς 1000 ετών, και λαμβάνοντας υπόψη τις χρήσεις γης, με επικαιροποίηση της Βάσης Δεδομένων του CORINE 2012 σύμφωνα με τις αλλαγές τοπίου, τόσο λόγω της αστικής επέκτασης την τελευταία 20ετία (από ιστορικές αεροφωτογραφίες και δορυφορικά δεδομένα πολύ υψηλής ανάλυσης - εικόνα WorldView-4), όσο και λόγω των καμένων διαχρονικά εκτάσεων την τελευταία 30ετία όπως δίνονται στο σύστημα διαχρονικής χαρτογράφησης της υπηρεσίας FireHub του Κέντρου Αριστείας BEYOND (http://ocean.space.noa.gr/diachronic_bsm/). Για τις ανάγκες της προσομοίωσης αξιοποιήθηκε η ανάλυση των δεδομένων του μετεωρολογικού ραντάρ XPOL του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το οποίο κατέγραψε το συμβάν (βλ. δελτίο τύπου 20/11/2017).

Το αποτέλεσμα του μοντέλου αυτού φαίνεται να προσεγγίζει ικανοποιητικά το αποτέλεσμα της χαρτογράφησης με χρήση δορυφορικής τηλεπισκόπησης, και επιπλέον απεικονίζει πλημμυρισμένες ζώνες στις κοίτες των ρεμάτων ανάντη. Η προσομοίωση επηρεάζεται προφανώς από το επίπεδο ακρίβειας των δεδομένων εισόδου και υπόκειται σε μια σειρά παραδοχών, ωστόσο παρέχει μια πρώτη εικόνα της μέγιστης πλημμυρικής κατάκλυσης, που πλησιάζει εύλογα την πραγματικότητα.

*******************************************************

Συνέντευξη του Δρ. Χάρη Κοντοέ, Διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στο οικολογικό δελτίο ειδήσεων «Εco news» του ΣΚΑΙ με την Κατερίνα Χριστοφιλίδου, στις 03/02/2018.

https://www.facebook.com/athensobservatory/videos/1597510510344429/

http://www.skai.gr/tv/show/?showid=63902

*******************************************************

Ζωντανή συνέντευξη του Δρ. Χάρη Κοντοέ, Διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στην εκπομπή της ΕΡΤ1 ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ στις 17/11/2017, βίντεο από 1:29:25 ως 1:36:22.

------------------

Live interview of Dr. Haris Kontoes, Research Director of the National Observatory of Athens, at the Hellenic Radio-Televison ERT1 APEUTHEIAS on 17/11/2017, video from 1:29:25 to 1:36:22.

http://webtv.ert.gr/ert1/apeutheias/17noe2017-apefthias/

ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ ΕΛΛΑΔΟΣ
18/11/2017, 09:30, ΔΤ 3637, Έντονα καιρικά φαινόμενα στην Αττική και στην Κεντρική Μακεδονία

http://www.fireservice.gr/pyr/site/home/LC+Secondary+Menu/Nea+-+Anakinosis/2017/11/dt-3637.csp

17/11/2017, 10:00, ΔΤ 3636a, Έντονα καιρικά φαινόμενα στην Αττική και στην Κεντρική Μακεδονία
http://www.fireservice.gr/pyr/site/home/LC+Secondary+Menu/Nea+-+Anakinosis/2017/11/dt-3636a.csp
16/11/2017, 10:00, ΔΤ 3635a, Έντονα καιρικά φαινόμενα στη Δυτική Αττική
http://www.fireservice.gr/pyr/site/home/LC+Secondary+Menu/Nea+-+Anakinosis/2017/11/dt-3635a.csp
15/11/2017, 16:45, ΔΤ 3634, Έντονα καιρικά φαινόμενα στη Δυτική Αττική
http://www.fireservice.gr/pyr/site/home/LC+Secondary+Menu/Nea+-+Anakinosis/2017/11/dt-3634.csp

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

Μάνδρα - Πέραμος: Επτά στα δέκα κτίσματα χρήζουν αποζημίωσης
http://tvxs.gr/news/ellada/mandra-peramos-epta-sta-deka-ktismata-xrizoyn-apozimiosis
Οι πλέον πολύνεκρες πλημμύρες στο Λεκανοπέδιο

http://www.efsyn.gr/arthro/oi-pleon-polynekres-plimmyres-sto-lekanopedio
Έξι αγνοούμενοι και δεκαπέντε νεκροί με την πρώτη βροχή
http://www.efsyn.gr/arthro/oloklirotiki-katastrofi-me-tin-proti-vrohi

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΤΟΨΙΑ ΤΟΥ BEYOND 21-23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2017

EDCM - ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Καταγραφή επιπτώσεων πλημμύρας στη Μάνδρα Αττικής με τη βοήθεια UAV (drone) από τα στελέχη του ΠΜΣ "Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος. Καταστροφών και Κρίσεων"